KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMANIN HUKUKİ MAHİYETİ
KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA NEDİR?
Kamulaştırmasız el atma, idarenin herhangi bir kamulaştırma işlemi yapmadan veya gerekli usullere uymadan, özel mülkiyete konu bir taşınmaza fiilen el koyması ya da kullanımını engelleyecek biçimde müdahalede bulunmasıdır. Başka bir ifadeyle, idarenin kamu hizmeti veya kamu yararı gerekçesiyle özel mülkiyet hakkını hukuki bir dayanağa dayanmadan sınırlaması durumudur. Bu tür bir müdahale, Anayasa’nın 35. maddesiyle güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlali anlamına gelir.
Kamulaştırmasız el atma kavramı, Yargıtay içtihatlarıyla şekillenmiş ve günümüzde iki ana biçimde incelenmektedir: fiilî el atma ve hukukî el atma. Fiilî el atmada idare taşınmazı doğrudan kullanmaya başlarken, hukukî el atma durumunda imar planı veya idari kararlar nedeniyle taşınmazın kullanımı imkânsız hâle gelir. Her iki durumda da, taşınmaz malikinin tazminat isteme hakkı doğar.
Kamulaştırmasız El Atma Türleri
Kamulaştırmasız el atma uygulamada karşımıza Fiili ve Hukuki El Atma olarak iki farklı şekilde ortaya çıkar.
Fiilî el atma, idarenin kamulaştırma sürecini işletmeden özel mülkiyete konu bir taşınmaza doğrudan el koymasıdır. Örneğin, belediyenin bir arsanın bedelini ödemeden orayı yol, park ya da kamu tesisi olarak kullanmaya başlaması bu kapsamdadır. Böyle bir durumda taşınmaz sahibi, müdahalenin kaldırılmasını ya da taşınmaz bedelinin kendisine ödenmesini talep edebilir.
Hukukî el atma ise idarenin taşınmaza fiilen girmediği, ancak aldığı karar veya yaptığı imar düzenlemesiyle mülkiyet hakkını kullanılmaz hâle getirdiği durumları ifade eder. Örneğin, bir parselin imar planında okul alanı veya yeşil alan olarak belirlenmesi, malikin taşınmaz üzerindeki tasarruf imkânını ortadan kaldırır. Bu hâlde de malik, uğradığı zararın tazmini için idareye başvurabilir.
"Davacının paydaşı olduğu 71 ada 141 parsel sayılı taşınmazın büyük bölümünün imar planında ilköğretim tesis alanı ve yol olarak ayrıldığı, dava konusu edilen bölümün özel mülkiyete konu olacak şekilde kullanılamayacağı, davacının tasarruf hakkı kısıtlandığından, bu haliyle dava konusu taşınmaz hakkında idarenin fiili bir elatması bulunmasa da imar kısıtlamasına dayalı hukuki elatmasının bulunduğu açıktır. Yukarda belirtildiği üzere, bu tür iddialara karşı açılacak davalarda, 2942 sayılı Kanun’un Geçici 6. maddesinin onuncu fıkrası hükmü gereğince idari yargının görevli olduğu Hukuk Genel Kurulunca benimsenmiştir." (HGK-K.2015/1773).
Her iki türde de ortak olan nokta, idarenin kamulaştırma usulünü izlemeden özel mülkiyet hakkına müdahale etmesidir. Bu durum, hem Anayasa’da güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlali anlamına gelir hem de idarenin hukuka aykırı eylemi niteliğini taşır.
Kamulaştırmasız El Atma Davası ve Tazminat Talebi
Kamulaştırmasız el atma durumunda taşınmaz malikinin başvurabileceği en temel yol, tazminat davası açmaktır. Çünkü idare, gerekli kamulaştırma işlemlerini yapmadan özel mülkiyet hakkına müdahale ettiğinde, malikin zararını tazmin etmekle yükümlüdür.
Bu tür davalar genellikle idare aleyhine açılır ve davacı taşınmazın bedelinin kendisine ödenmesini talep eder. Eğer fiilî el atma söz konusuysa, malik ayrıca müdahalenin kaldırılmasını da isteyebilir. Ancak uygulamada çoğu zaman taşınmaz kamu hizmetine tahsis edildiğinden, mahkemeler genellikle bedel tazmini yoluna gider.
Dava nerede açılır?
Dava, taşınmazın bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılır. Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre bu davalar, taşınmazın kamulaştırıldığı tarihteki değil, dava tarihindeki değerine göre sonuçlandırılır. Bilirkişi incelemesiyle taşınmazın değeri belirlenir ve idare tazminat ödemeye mahkûm edilir.
İdarenin kamulaştırma yapmadan mülkiyet hakkına müdahalesi durumunda vatandaşın elinde güçlü bir hukuki yol bulunmaktadır. Bu davalar, mülkiyet hakkının korunması açısından hem bireyler hem de hukuk devleti ilkesi bakımından büyük önem taşır.
Hukuk büromuz, kamulaştırmasız el atma ve mülkiyet hakkına ilişkin tüm uyuşmazlıklarda tecrübeli avukat kadrosuyla danışmanlık ve dava hizmeti sunmaktadır. Siz de taşınmazınıza hukuka aykırı şekilde el atıldığını düşünüyorsanız, haklarınızı korumak ve doğru hukuki adımları atmak için bizimle iletişime geçebilirsiniz
Kamulaştırmasız el atma, idarenin herhangi bir kamulaştırma işlemi yapmadan veya gerekli usullere uymadan, özel mülkiyete konu bir taşınmaza fiilen el koyması ya da kullanımını engelleyecek biçimde müdahalede bulunmasıdır. Başka bir ifadeyle, idarenin kamu hizmeti veya kamu yararı gerekçesiyle özel mülkiyet hakkını hukuki bir dayanağa dayanmadan sınırlaması durumudur. Bu tür bir müdahale, Anayasa’nın 35. maddesiyle güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlali anlamına gelir.
Kamulaştırmasız el atma kavramı, Yargıtay içtihatlarıyla şekillenmiş ve günümüzde iki ana biçimde incelenmektedir: fiilî el atma ve hukukî el atma. Fiilî el atmada idare taşınmazı doğrudan kullanmaya başlarken, hukukî el atma durumunda imar planı veya idari kararlar nedeniyle taşınmazın kullanımı imkânsız hâle gelir. Her iki durumda da, taşınmaz malikinin tazminat isteme hakkı doğar.
Kamulaştırmasız El Atma Türleri
Kamulaştırmasız el atma uygulamada karşımıza Fiili ve Hukuki El Atma olarak iki farklı şekilde ortaya çıkar.
Fiilî el atma, idarenin kamulaştırma sürecini işletmeden özel mülkiyete konu bir taşınmaza doğrudan el koymasıdır. Örneğin, belediyenin bir arsanın bedelini ödemeden orayı yol, park ya da kamu tesisi olarak kullanmaya başlaması bu kapsamdadır. Böyle bir durumda taşınmaz sahibi, müdahalenin kaldırılmasını ya da taşınmaz bedelinin kendisine ödenmesini talep edebilir.
Hukukî el atma ise idarenin taşınmaza fiilen girmediği, ancak aldığı karar veya yaptığı imar düzenlemesiyle mülkiyet hakkını kullanılmaz hâle getirdiği durumları ifade eder. Örneğin, bir parselin imar planında okul alanı veya yeşil alan olarak belirlenmesi, malikin taşınmaz üzerindeki tasarruf imkânını ortadan kaldırır. Bu hâlde de malik, uğradığı zararın tazmini için idareye başvurabilir.
"Davacının paydaşı olduğu 71 ada 141 parsel sayılı taşınmazın büyük bölümünün imar planında ilköğretim tesis alanı ve yol olarak ayrıldığı, dava konusu edilen bölümün özel mülkiyete konu olacak şekilde kullanılamayacağı, davacının tasarruf hakkı kısıtlandığından, bu haliyle dava konusu taşınmaz hakkında idarenin fiili bir elatması bulunmasa da imar kısıtlamasına dayalı hukuki elatmasının bulunduğu açıktır. Yukarda belirtildiği üzere, bu tür iddialara karşı açılacak davalarda, 2942 sayılı Kanun’un Geçici 6. maddesinin onuncu fıkrası hükmü gereğince idari yargının görevli olduğu Hukuk Genel Kurulunca benimsenmiştir." (HGK-K.2015/1773).
Her iki türde de ortak olan nokta, idarenin kamulaştırma usulünü izlemeden özel mülkiyet hakkına müdahale etmesidir. Bu durum, hem Anayasa’da güvence altına alınan mülkiyet hakkının ihlali anlamına gelir hem de idarenin hukuka aykırı eylemi niteliğini taşır.
Kamulaştırmasız El Atma Davası ve Tazminat Talebi
Kamulaştırmasız el atma durumunda taşınmaz malikinin başvurabileceği en temel yol, tazminat davası açmaktır. Çünkü idare, gerekli kamulaştırma işlemlerini yapmadan özel mülkiyet hakkına müdahale ettiğinde, malikin zararını tazmin etmekle yükümlüdür.
Bu tür davalar genellikle idare aleyhine açılır ve davacı taşınmazın bedelinin kendisine ödenmesini talep eder. Eğer fiilî el atma söz konusuysa, malik ayrıca müdahalenin kaldırılmasını da isteyebilir. Ancak uygulamada çoğu zaman taşınmaz kamu hizmetine tahsis edildiğinden, mahkemeler genellikle bedel tazmini yoluna gider.
Dava nerede açılır?
Dava, taşınmazın bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılır. Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre bu davalar, taşınmazın kamulaştırıldığı tarihteki değil, dava tarihindeki değerine göre sonuçlandırılır. Bilirkişi incelemesiyle taşınmazın değeri belirlenir ve idare tazminat ödemeye mahkûm edilir.
İdarenin kamulaştırma yapmadan mülkiyet hakkına müdahalesi durumunda vatandaşın elinde güçlü bir hukuki yol bulunmaktadır. Bu davalar, mülkiyet hakkının korunması açısından hem bireyler hem de hukuk devleti ilkesi bakımından büyük önem taşır.
Hukuk büromuz, kamulaştırmasız el atma ve mülkiyet hakkına ilişkin tüm uyuşmazlıklarda tecrübeli avukat kadrosuyla danışmanlık ve dava hizmeti sunmaktadır. Siz de taşınmazınıza hukuka aykırı şekilde el atıldığını düşünüyorsanız, haklarınızı korumak ve doğru hukuki adımları atmak için bizimle iletişime geçebilirsiniz
.jpg)
